หนี้นอกระบบ คือการกู้หนี้ยืมสินที่ไม่อยู่ในระบบสถาบันการเงิน เช่น การกู้ยืมกันระหว่างเพื่อนฝูงหรือญาติพี่น้อง ซึ่งการกู้ยืมเงินดังกล่าวจะไม่มีกฎกติกามารยาท ที่เป็นมาตรฐาน เช่น การทำสัญญากู้ยืมเงินอาจจะใช้กระดาษเปล่าเขียน อาจมีการคิดดอกเบี้ย เกินกว่าที่กฎหมายกำหนด ซึ่งตามกฎหมายแล้วจะเรียกดอกเบี้ยกันในอัตราร้อยละ 15 ต่อปี แต่ในทางปฏิบัติการกู้ยืมเงินนอกระบบจะคิดดอกเบี้ยที่ผิดกฎหมาย แต่เจ้าหน้าที่ตำรวจหรือเจ้าหน้าที่บ้านเมืองก็ยังคงปล่อยให้มีการกระทำธุรกิจประเภทนี้กันอยู่ และก็แน่นอนว่าขึ้นชื่อว่า หนี้ คงไม่มีใครอย่างที่จะเป็นหนี้แน่นอน เฉพาะอย่างยิ่งหนี้นอกระบบ ที่จะต้องโดนเอารัดเอาเปรียบ การติดตามหนี้ที่น่ากลัว และดอกที่โหดร้าย จ่ายเท่าไหร่ก็ไม่มีวันจบ แต่ทุกปัญหามีทางออก ถ้าเป็นหนี้นอกระบบแล้วอยากเข้าสู่ในระบบ ทำตามนี้
1. ต้องเตรียมตัวเองและเตรียมใจ เนื่องจากคนที่กู้หนี้นอกระบบส่วนใหญ่เกิดจากเงินไม่พอใช้ในชีวิตประจำวัน หรือมีการต้องการใช้เงินฉุกเฉินหรือกู้ไปคืนหนี้ก้อนอื่น ทำให้คนที่ต้องการแก้หนี้นั้นจะต้องมีความตั้งใจ มีวินัยอย่างมาก โดยเริ่มจากการแก้ไขหนี้ที่มีดอกเบี้ยชำระที่สูงก่อน มาแปลงเป็นหนี้ที่มีอัตราการชำระดอกเบี้ยที่ต่ำกว่า และต้องไม่ก่อหนี้นอกระบบก้อนใหม่อีกอย่างเด็ดขาด เพื่อการที่จะหลุดพ้นบ่วงหนี้ไม่รู้จบ
2. ทำบัญชีครัวเรือนหรือรายการรายรับรายจ่าย ให้รับรู้สถานะทางการเงินที่แท้จริงของเรา ว่าแต่ละเดือนของเรานั้นมีใช้เพียงพอหรือไม่ ถ้าใช้ไม่พอจะสามารถลดค่าใช้จ่ายส่วนไหนได้บ้าง โดยอาจจะตัดค่าใช้จ่ายฟุ่มเฟือยหรือรายการไหนสามารถประหยัด ลดค่าใช้จ่ายได้ เพื่อให้ในแต่ละเดือนมีเงินเหลือ ถ้าไม่สามารถลดรายจ่ายได้ ก็ต้องหารายได้เพิ่ม เช่น ทำอาชีพเสริม หรือถ้ามีสินทรัพย์ที่มีค่า เช่น เครื่องประดับ สินค้าแบรนด์เนม เช่น กระเป๋า รองเท้า นาฬิกา ต้องนำไปขาย เพราะอย่าลืมว่าสิ่งสำคัญตอนนี้คือ การปลดหนี้ที่มีให้หมดไปก่อน
3. ติดต่อเจ้าหนี้เพื่อการประนอมหนี้ ลดหนี้ ปิดหนี้ เมื่อมีเงินให้รีบไปชำระหนี้หรือพยายามลดหนี้ลงให้ได้มากที่สุด หรืออาจต่อรองขอผ่อนผันหนี้ เช่น จ่ายดอกเบี้ย และหากมีความพร้อมก็ค่อยจ่ายเงินต้น ที่สำคัญถ้ามีหนี้หลายก้อนให้ปิดหนี้ทีละก้อน เริ่มจากหนี้ก้อนที่มีดอกเบี้ยสูงสุดก่อน หรืออาจปิดหนี้ที่สามารถเจรจากับเจ้าหนี้ก่อนที่เจ้าหนี้จะลดดอกเบี้ยให้เมื่อปิดหนี้ทันที
4. ปรึกษาธนาคาร นำยอดเงินรายการหนี้ที่ยังเหลืออยู่ ติดต่อธนาคารเพื่อการขอกู้เงินในระบบเพื่อนำไปชำระหนี้นอกระบบ โดยธนาคารหลายแห่งมีแนวทางช่วยเหลือผู้เป็นหนี้นอกระบบ โดยจะขอกู้ในรูปแบบของเงินกู้สินเชื่อส่วนบุคคล มีทั้งแบบไม่ต้องมีหลักทรัพย์ค้ำประกัน แม้อัตราดอกเบี้ยค่อนข้างสูงแต่ก็ต่ำกว่าดอกเบี้ยนอกระบบ และสินเชื่อแบบมีหลักทรัพย์ค้ำประกัน ซึ่งมีอัตราดอกเบี้ยที่ต่ำ หรือสามารถขอสินเชื่อช่วยเหลือหนี้นอกระบบตามโครงการรัฐ
การยึดหลังเศรษฐกิจพอเพียง นำมาปรับใช้ในชีวิตประจำวันนั้นจะสามารถช่วยให้เรานั้นสามารถหลุดจากวงจรของหนี้นอกระบบไม่รู้จบได้ ไม่ใช้เงินเกินตัว สร้างภูมิคุ้มกันทางการเงินให้กับตัวเรา